Okinawa met hoofdstad Naha
Het boek "Mijn verhaal" van Michelle Obama heb ik met plezier gelezen. Reden is dat ik denk dat deze intelligente vrouw, meent wat ze zegt. Ze heeft zich kennelijk niet laten intimideren door het feit dat ze acht jaar lang de "first lady" was. Zij is zichzelf gebleven. Met de opleiding die ze had en de mogelijkheden die er waren heeft ze met name zich ingezet voor goed onderwijs en voor kinderen. Ook heeft ze in dit kader meegewerkt aan de gezondheid van kinderen door een moestuin bij het witte huis op te zetten en hier kind en volk bij te betrekken. In de gehele periode van presidentschap van haar man is zij de opvoeding van haar kinderen niet vergeten. Zij beschrijft hoe moeilijk het is jezelf te blijven als je zover omhoog bent gevallen. Het is een verhaal waarin haar eigen opvoeding en de terugblik daarop steeds positief wordt beschreven en gebruikt om het door te geven. Dat racisme ook in Amerika nog lang niet is uitgeroeid loopt als een rode draad door het verhaal heen. Jammer dat Trump haar man moest opvolgen. Van deze mevrouw Obama kunnen we in de toekomst hopelijk nog wat positief vuurwerk verwachten. (Ik hoop dat ze de kans daarvoor krijgt).
Volgens de Japanse traditie heeft iedereen een ikigai, een reden van bestaan. Mogelijk is het een van de geheimen van een lang en tevreden bestaan.
De mens is altijd op zoek geweest naar een lang en mogelijk gezond (en tevreden) leven. De grote denkers uit de geschiedenis hebben zich er vaak mee bezig gehouden. Het zijn vaak mathematisch exact opgeleide mensen, die voor alles een wetenschappelijk bewijs willen. Wanneer dat niet (meer) lukt gooit men het vaak over de filosofische boeg, en poneert een aantal ideeën. Ook het volksgeloof en culturen houden bepaalde ideeën in stand. De verhalen van de alchemie waarmee men probeerde de steen der wijzen te ontwikkelen, waarmee niet alleen goud gemaakt zou kunnen worden uit andere metalen, maar die ook gebruikt kon worden voor een lang en gelukkig leven. Het is iets dat tot de dag van vandaag voortleeft (hoewel het wetenschappelijk niet kan). Ook het verhaal van de heilige graal doet daaraan denken. Wat het precies is weten we niet maar het is door de eeuwen uitgebreid beschreven en in sciencefictionboeken verwerkt. We weten uit het ontstaan van de godsdiensten, dat verhalen hoe gekleurd ook en soms onwerkelijk, blijven voortleven.
Dan Buetner was de eerste die het verhaal over de Blue zones vertelde (in de cover The secrets of long life). Het was jarenlang een hot topic en men deed alsof men een deel van de onsterfelijkheid had ontsluierd. De topics waren:
- regelmatig bewegen
- doelen hebben in je leven
- stress verminderen
- matig eten
- biologisch en vooral plantaardig voedsel
- matig alcohol gebruik is goed
- spiritueel engagement
- familiebanden koesteren
- sociale banden houden.
Alle zaken die we goed kunnen volgen. Maar hoe doen we dat??
Okinawa met hoofdstad Naha
De schrijvers van het boekje Ikigai nemen ons mee naar een van de blue zones nl. Okinawa. Francesco Miralles woont in Barcelona en is schrijver van boeken over persoonlijke ontwikkeling. Hector Garcia is ingenieur met een passie voor schrijven en fotografie.
Volgens de Japanners heeft iedereen een ikigai, een Franse filosoof zou zeggen ”een raison d’être”. Sommigen hebben het gevonden anderen zijn zoekende. Als je geen reden hebt om te zijn is het leven minder waardevol. Vaak is het een grote passie die leidt tot geluk en tevredenheid. Geluk moet dan niet alleen vertaald worden met gezondheid maar vooral met welzijn (je happy voelen). De cultuur is gericht op een plezierig (hopelijk) levensdoel, en pensioneren past daar niet in. Je moet in principe doorgaan met wat je leuk vindt. Met kent de woorden “met pensioen gaan” ook niet.
Wat mij trof is het zgn. 80% geheim. Niet je maag volproppen, maar als deze voor 80% gevuld is stoppen met eten. Buiten het eten uit je eigen moestuin is het vaker eten van kleine hoeveelheden ook fysiologisch natuurlijk veel beter en dus gezonder.
Sterke banden worden gemaakt door sociale gemeenschappen, waar mensen met dezelfde hobby’s in een hecht gevormde groep regelmatig bij elkaar komen (moais).Deze moais zijn eigenlijk meer dan clubs. Men is er voor elkaar bij ziekte, sociale of financiële problemen. Het behoren tot zo’n moai staat hoog in aanzien.
In het boek wordt aandacht besteed om de geest jong te houden. Mens sana in corpore sano. Je kunt alleen gezond blijven als je geest jong blijft. Je moet je hersenen blijven gebruiken als het ware, dan blijven op cellulair niveau je neuronen actief en verbindingen maken die nodig zijn voor een gezonde geest. Je moet wel nieuwe uitdagingen aangaan, anders wordt het gezegde waar “rust roest”.
Stress is een sluipmoordenaar en dan vooral chronische stress. Het heeft een negatieve invloed op de hersencellen en verouderen daardoor. Dat geeft weer aanleiding tot depressies en andere psychische aandoeningen. Ook het immuunsysteem wordt uitgeput wat ook in het somatische vlak afwijkingen kan geven. Stress was vroeger vooral noodzakelijk om te vluchten ( b.v. voor wilde dieren), maar moet afgewisseld worden door rustiger perioden, anders werkt het uiteindelijk averechts. Stress leren reduceren kan door mindfullnesstraining, yoga of iets anders dat maakt in effect niet veel uit. Overigens lijkt een lichte vorm van stress wel tot betere alertheid en kan geen kwaad.
Het zittend sedentair leven wat de huidige mens op dit moment leidt, zorgt voor allerlei ziekten, die ook weer leiden tot snellere veroudering.
De huid die het lichaam omgeeft is een weefsel dat snel veroudert en vernieuwt. Het proces wordt ernstig in negatieve zin beïnvloedt door zonlicht (UV straling). UV licht stimuleert de productie van melanine en beschadigt het bindweefsel (lijnen en rimpels). UV licht beschadigt ook huidcellen en kan kanker veroorzaken. Japanners hebben een cultuur van de witten huid. Ze nemen een parasol mee, hebben bedekkende kleding en dragen zelfs handschoenen in de zon. Natuurlijk is een gewone dagelijkse hoeveelheid zon goed, en is het dragen van altijd zwarte bedekkende kleding (niqaap) een overdrijving die niet aan te raden is met onze cultuur van bruin worden zijn.
Slapen is een groot goed en een belangrijk antiaging middel. Tijdens slaap produceer je melatonine, een krachtig antioxidant.
-Het optimaliseert je immuunsysteem
-beschermt tegen kanker
-vertraagt Alzheimer
-vertraagt osteoporose
-bestrijdt cardiovasculaire problemen.
Je eigen houding t.a.v. ouder worden is van belang. Uitgangspunt is je geest jong houden. Actief blijven bewegen. Nieuwe uitdagingen in het leven aangaan. Een positieve instelling houden. Een gedicht van een 100 plusser:
Gezond en geregeld leven
Aandacht aan je voeding geven
Neem geen pillen naar believen
Zoek liever alternatieven
Laat je nooit door angsten nerven
Je humeur door niets bederven.
Bewegen en je amuseren
Onder de mensen verkeren
En al doende blijven leren.
In het boek worden enkele 100 plussers aan het woord gelaten met de vraag waarin zij het geheim van het lange leven zien. Daarbij valt op dat ieder zo zijn zegje heeft. De een houdt het bij verstandig eten, de ander bij goede sociale contacten of langdurig blijven werken en bewegen. Ook komen passies en een vast levensdoel voor. Dus allen zaken die we de revue al hebben laten passeren. Vooral ook velen zeggen dat ze niet met de dood bezig zijn maar met de voor hen nog te gane toekomst.
Ook kunst kan leiden tot een goede ikigai. Ook als je op latere leeftijd aan een vorm van kunst begint kan dit een geweldige voldoening geven. Vaak gaan gevestigde kunstenaars niet met pensioen en gaan gewoon verder met hun werk. Ik weet niet of kunstenaars überhaupt langer leven.
Wat kun je doen aan het aankweken van passie (levensdoel)?
Victor Frankl neuroloog en psychiater, overlevende van de Holocaust heeft een therapie beschreven die hij logotherapie noemt, niet te verwarren met logopedie. Het is eigenlijk het tegenovergestelde van psychotherapie. In de psychotherapie probeert men een probleem van vroeger op te sporen en te analyseren om het vervolgens te benoemen en hopelijk op te lossen. In de logotherapie gaat men naar het goede uit het verleden en put er kracht uit voor nieuwe passies of doelen, oud zeer kan men benoemen maar moet je accepteren. Frustratie in het verleden hoeft niet per se tot problemen te leiden maar kan ook gebruikt worden om alert te sturen naar nieuwe dingen, die het leven betekenis geven.
Het valt me op dat mensen uit de Holocaust maar ook anderen die verschrikkelijke dingen hebben meegemaakt soms heel oud worden. De manier om ernstige omstandigheden te overleven en de manier om ikigai te leven hebben veel met elkaar m.i. te maken.
Voorbeeld: Frankl zelf had als doel om zijn manuscript over logotherapie veilig te stellen. Hij heeft het verschillende keren moeten herschrijven, omdat het in de nazitijd gestolen of vernietigd werd. Dat was zijn levensdoel.
Nog een voorbeeld.
Een moeder van een jongen die op 11 jarige leeftijd was overleden probeerde suïcide te plegen en een andere zoon daarin mee te nemen. Deze zoon was verlamd maar had wel allerlei passies. In de logotherapie liet de therapeut de moeder haar leven overzien. Zij had haar kinderen zo goed mogelijk opgevoed. Haar verlamde zoon was een positief denkende knaap. Zij kwam tot de conclusie dat haar leven tot dan toe zinvol was geweest. Een tijd later werd ze genezen verklaard.
Ook de Moritatherapie helpt je jouw levensdoel te definieren. Shoma Morita was zenboeddhist en psyciater. In het Westen denken we dat emoties leiden tot voelen en dat weer tot handelen. De Moiratherapie leert je je emoties accepteren. We moeten niet energie stoppen om de emoties te controleren.
De therapie berust op je emoties te accepteren; bestrijden of controleren leidt alleen tot verheviging. Je moet je niet richten op eliminatie maar op taken van zingeving. Als je dat doet gaat eliminatie vanzelf.
Het begrip flow wordt geïntroduceerd. We kennen allemaal de situatie waarbij de tijd vliegt als we iets plezierigs aan het doen zijn. Of als iets eindeloos duurt als we iets saais beleven. Het begrip flow werd het eerst beschreven door een man met een moeilijke naam Csikszentmihalyi (een Hongaars-Amerikaanse prof. psychologie). Bij flow zijn we geconcentreerd op een specifieke taak en laten we ons niet afleiden. De activiteit moet aan de volgende voorwaarden voldoen:
Weten wat je moet doen
Weten hoe je het moet doen
Weten hoe goed je het doet
Weten waar je heen moet als navigatie van belang is
Er moet een uitdaging zijn
Het moet kundigheid van je vereisen
Je moet niet afgeleid worden.
Om er toe te geraken moet je een keuze maken die wel uitdagend is maar niet te moeilijk. Een boek lezen is goed, maar het moet belangwekkend zijn en liefst iets boven jouw kennisnivo. Het moet niet te gemakkelijk zijn want dan val je in slaap.
Kies een duidelijk concreet doel. Zelfs in bedrijven hebben managers vaak het probleem een doel vaak niet goed te beschrijven of te definiëren. Het doel moet helder en duidelijk zijn, maar mag geen obsessie worden. Als dit het geval is worden we van het doel afgeleid en zal het moeilijk zijn het te bereiken.
Je moet je op één enkele taak richten. In onze maatschappij is dat wel moeilijk. Je wordt door alles en nog wat afgeleid. Dit zorgt ervoor, dat je productiviteit afneemt, dat je minder goed dingen onthoudt, dat je meer vergissingen maakt, makkelijk gestrest raakt, en je creativiteit afneemt.
Je kunt zelf invullen hoe je afleiding kunt voorkomen.
In de Japanse cultuur is doelgerichtheid en concentratie a.h.w. ingebakken. Je moet je werk met plezier doen of anders iets anders gaan doen. Je verandert in principe niet van baan of werk omdat je het met aandacht en “liefde” doet en je hoeft niet met pensioen en blijft zo lang mogelijk doen wat je prettig vindt. Dit heeft ertoe geleid dat er in Japan mensen zijn die een zeer specifieke taak in een fabriek of werk hebben. Genoemd worden een aantal handgemaakte onderdelen van de Toyota en bepaalde naalden voor platenspelers. Ook het handvaardig maken van oogpenselen wordt in een dorp van generatie op generatie doorgegeven. Ook zijn er bepaalde technieken in de kunst die alleen door Japanners kunnen worden uitgevoerd (b.v. het maken van een bepaald soort porselein).
In de Japanse cultuur is aandacht voor het detail heel belangrijk. Er is a.h.w. een grote uitdaging om jezelf te overtreffen. Dat overtreffen geeft een doel en “stroming”. Het doel maakt het zo dat het werk nooit saai wordt. Deze zaken gelden voor eten, techniek, kunst etc. Niet alleen natuurlijk in Japan gelden deze zaken. Een man als Einstein is ook tot zijn dood met wiskunde bezig geweest en met getallen.
Maar de boog kan niet altijd gespannen staan. Je moet zo nu en dan afwisselen met gewone dingen. Je moet de tijd nemen eens in de tuin te werken en rustig op een bankje zitten en van de natuur genieten. Of zoals ze het in Wezep noemen “dom kieken”. Zelf heb ik eens in een stukje geschreven dat “dom kieken” nog niet zo dom is, en ik vind het het hier weer terug als heilzaam. In de terminologie heet het “microflow”. Van Bill Gates weten we dat hij de afwas deed om zich te ontspannen.
Allerlei vormen van meditatie lijken een goede opstap om tot flow te komen.
In het boek wordt de reis naar Ogimi beschreven. Een dorp waar in verhouding de meeste 100 jarigen leven. Men is er trots op en men weet het. Opvallend is het feit dat men het zo belangrijk vond in gemeenschap samen te leven. Iedereen behoort bij een club met liefhebberijen. Men ziet elkaar dagelijks. Men neemt elke dag uitgebreid de tijd om elkaar goedendag te zeggen. Er zijn op ruim 3000 inwoners 17 buurthuizen. Men houdt zich bezig met de dagelijkse dingen en heeft het gezamenlijk besef van religie. Aandacht voor de overledenen is van belang (men gelooft er vooral in bosgeesten). Ouderdom staat in aanzien. Hoe ouder hoe sterker. Interviews geven als doorsnee: Maak je zo weinig mogelijk zorgen. Bouw goede gewoonten in je dagelijkse routine op (vroeg opstaan, goed voedsel eten, voldoende bewegen, goede sociale contacten etc.). Je vriendschappen onderhouden en koesteren. Leven zonder haast en optimistisch in het leven staan lijken belangrijke randvoorwaarden.
Er wordt nogmaals aandacht gevraagd om maar zoveel te eten dat je nog een beetje honger hebt (80%). Dit heet “Hara hachi bu”. Wetenschappelijk. Je IGF-1 waarde daalt, het is een groeihormoonachtige stof, dat het verouderingsproces van cellen bevordert.
Er wordt aandacht besteedt aan de vele gerechten die op Okinawa worden gegeten met antioxidanten, deze neutraliseren vrije radicalen, die weer een negatieve invloed hebben op het verouderingsproces.
Het drinken van groene thee of jasmijnthee zou ook een gezonde ouderdom bevorderen .De vrucht shikuwasa (citrusvrucht) ,die in allerlei gerechten wordt verwerkt bevat veel antioxidanten.
In 2010 werd een lijst gepubliceerd met voedingsmiddelen die veel antioxidanten bevatten:
Groenten
Vette vis
Fruit
Bessen
Noten
Granen
Olijfolie
Rode wijn
Er wordt een pleidooi gehouden om matig maar veel te bewegen. Lichaam en geest moeten in harmonie zijn. Yoga en gerelateerde “sporten” zijn hier geschikt voor. Ze worden in het Oosten frequent bedreven en zijn in het westen in opkomst.
Veel oosterse gevechtssporten / verdedigingssporten komen aan de orde als goed voor gezond ouder worden, maar ik kan niet aan de indruk ontkomen dat het veel te maken heeft met bewegen, sociale contacten en discipline. Dat bij alles bijna staat dat het aan een of andere universiteit in het Oosten wetenschappelijk bewezen is sterkt mij in die gedachte.
Er wordt een uitgebreid hoofdstuk gemaakt over het belang van veerkracht. Het beschrijft hoe mensen hun doel en passie houden ondanks tegenslagen. Het gaat erom hoe je er mee omgaat. Een persoon moet de soepelheid hebben te blijven focussen in moeilijke omstandigheden. Emotionele veerkracht ontwikkelen zien we in de leer van Boeddhisme en het vroegere stoïcisme. Controle krijgen over genoegens, verlangens en emotie. Niet zwelgen in het genoegen van meer…meer en meer. Maar leren omgaan met zo nodig minder, en de steven recht houden. Een belangrijk onderwerp is te leren leven in het heden. Je niet al te druk maken over het verleden en alles wat anders had gekund en de toekomst die wellicht angst inboezemt maar toch anders mogelijk gaat verlopen.
Een belangrijk item is schoonheid zien in het vergankelijke, niet in het volmaakte. Accepteren dat zaken vergankelijk zijn en van het huidige zoveel mogelijk genieten.
Wat duursport of zo je wilt langdurige sport
met het lijf doet heeft me altijd geïnteresseerd. Zo was er recentelijk een
medisch verslag te lezen over de monsterzwemtocht van Maarten van der
Weijden. Het stuk was geschreven vóór de laatste keer die hij dus gehaald heeft. Het ging over de voorbereiding van de eerste maal en wat er toen
waarschijnlijk is mis gegaan.
Allereerst werd de zwemtocht en de inspanning vergeleken met een andere vorm van
sport, omdat zo'n lange afstand zwemmen nog door niemand was gedaan en er dus
geen vergelijk was. Op grond van energieberekeningen moet men deze zwemtocht
vergelijken met 40 marathons achter elkaar; het gaat er even niet om of dit gezond
is. Aan de orde in het evaluatieonderzoek van de eerste keer
kwamen: uithoudingsvermogen, duizeligheid, onderkoeling, voeding, infectiegevaar en
slaapgebrek. Aan training had het de eerste maal niet gelegen. Hoe de
duizeligheid na zo'n lange tocht ontstaat is niet helemaal duidelijk. Het is
geen orthostatische hypotensie. Waarschijnlijk een reactie van het
evenwichtsorgaan, die vaker schijnt te ontstaan bij langdurig zelfde bewegingen maken. Je kunt het op scans niet zichtbaar maken en er zijn geen medicijnen
voor. In verband hiermee werd het "klunen" met een hangzeil voor
dolfijnen eigenlijk gedaan de tweede keer. Onderkoeling kan ook een probleem zijn. De tweede
keer werd het pak vaker gewisseld en werden er tussendoor meer warme dranken
gedronken. Het wisselen van pak was ook beter voor de wrijfplekken die anders
makkelijker ontstaan. Voeding schijnt heel individueel te zijn. Het moet goed
uitgebalanceerd zijn, gemakkelijk tot je te nemen, smakelijk en natuurlijk
goed over de tijd verdeeld. Het infectiegevaar bleek ook tijdens de eerste keer
met veel colibacterien in het water mee te vallen, medicarie was bedacht
maar
niet nodig. Slaapgebrek heeft zeker de eerste keer meegespeeld. Waarschijnlijk door
zijn eigen biologische klok een moeilijk moment om advies te krijgen, maar voor
de tweede keer na analyse werden er toch andere tijden en langere tijden gerust
op een vlot, met warme kleren.
Uitputting, te weinig voedselinname en slaapgebrek waren na analyse de hoofdoorzaken van zijn falen de eerste maal. We weten inmiddels dat het de tweede keer
wel lukte. Ook de geweldige stimulans van het publiek heeft hem met name door
de eenzame stukken geholpen.
Ik ben het met hem eens. Als je iets heel graag wilt en het lukt niet de eerste keer, doe het dan een tweede keer.!!
Het leven van Max Moscowics ( de bokser)
Ik ben begonnen met het boek te lezen rond de
beladen dagen van 4 en 5 mei. Op
tv wordt je met allerlei herinneringen doodgegooid over WO 2. Het doet
terugdenken aan de verhalen van onze ouders. Natuurlijk goed om dit in positieve
zin te doen onder het motto: "Dat nooit meer", maar als je reëel naar het nieuws
kijkt zijn in de hele wereld nog steeds zaken die verrassend veel op
die tijd lijken. We zullen het nu niet over de oorzaken hebben.
Wat me opvalt in het boek is natuurlijk de Jodenhaat. Het blijft voor
historici toch moeilijk om precies de vinger te krijgen achter de haat van
Hitler tegen deze bevolkingsgroep. Überhaupt deze haat door de eeuwen heen. Of
moeten we het beschouwen in het kader dat alle religies periodes hebben gekend
van haat binnen de groep of door anderen? Joden zijn vaak slimme mensen; een
man als Moscowics wordt ook beschreven als geniaal, gedreven en op handel en
geld gespitst. Hij liep volgens schrijver vaak te pronken met kennis en kunde,
en gebruikte mogelijk zijn afschuwelijke verleden als "trots"
uithangboord. Op zo'n manier kun je geprezen maar ook verguisd worden. Wat me
verder opviel was het doel in zijn leven dat hij voor ogen had. Aanvankelijk het
overleven in een concentratiekamp. Later zijn streven om de beste strafadvocaat
te worden. Het minpunt is dat daar alles voor moest wijken en een dwangmatige
zaak was. Een doel in je leven hebben is essentieel om te overleven. Door dik en
dun was voor hem letterlijk. Ik denk dat hij voor anderen en ook voor zichzelf
een moeilijk mens was. Dat hij het zelfs presteerde om een tweede vrouw te nemen
omdat hij zijn eerste geen pijn wilde doen, moet niet aan een week hart
toegeschreven worden, maar aan een man die zo nu en dan graag op de stoel van
God ging zitten. Dat laatste is weer niet te rijmen met het zeer orthodoxe
Jodendom dat hij op latere leeftijd aanhing.
Innovatieve veranderingen, uitvindingen of wat dan ook, worden
vaak vooraf gegaan door een periode van verwondering, noodsituaties of
serependiteit (toeval). In de wetenschap is het vaak de verwondering die een
zoektocht inleidt en soms tot innovaties leidt. Ik wil het nu even hebben over
de scenario's bij nood.
We zien het klimaat veranderen en we proberen om in dit kader de CO2 uitstoot in
de wereld te verminderen. Om dat te kunnen bewerkstelligen, moet er schonere
energie worden gebruikt. Kolen, bruinkool en gas in de ban. Ecowoningen met veel
zonnepanelen of aardwarmte. Het probleem is dat de techniek er voor een deel wel
is maar dat lang niet iedereen dat kan betalen. De huren van dergelijke woningen
zijn onbetaalbaar voor een groot deel van de bevolking, dus er wordt subsidie
gegeven, om te voldoen aan normen die we ons zelf opleggen. Hoe deze subsidie
weer moet terugvloeien is onduidelijk, maar uiteindelijk zullen de mensen die
zelf moeten opbrengen. Een ander probleem is dat CO2 besparing alleen helpt als
we wereldwijd goede afspraken maken en dat blijkt helemaal niet makkelijk te
zijn.
We moeten alles bijeen wel onze innovaties kunnen "bijhouden". Anders kunnen we een gelijke lijn trekken met onze gezondheid. Ons menselijk genoom kan de snelle ontwikkeling van onze leefstijl en voedselgebruik niet bijhouden hetgeen tot ziektes leidt, die we nu juist door innovaties in de gezondheidzorg willen vermijden. Terug naar CO2 bestijding. Geen maatregelen nemen die onbetaalbaar zijn, die we (nog) niet kunnen overzien en wellicht te vroeg invoeren.
Hoewel de aandacht ervoor anders doet vermoeden, heeft onze samenleving geen positief beeld van ouderdom. Jong zijn is in onze cultuur bijna de norm. Je ziet het in het dagelijks leven om je heen. De eindeloze lof voor: groot, sterk, ononverwinlijk. Ouderen worden vaak neergezet als mensen die kwetsbaar zijn, ruimte innemen en geld kosten. Het wordt dus eens tijd dat ouderen zich profileren. Ze hebben heel wat te bieden.
- Kwetsbaarheid kan sterkte worden in de beleving en de ervaring
ervan (leren van vaak je neus stoten).
- Ervaren en doorgeven dat het leven niet zwart-wit is, maar een op en neer gaan
van tinten.
- Gevoel en ervaring mee durven laten tellen bij het beoordelen van
gebeurtenissen in het leven (niet alleen zakelijke argumenten en protocollen).
- Mildheid in oordelen. Niet direct met je mening klaar staan.
- Anderen leren dat het leven niet om jou draait, maar jij om het leven: het gaat
na je verdwijnen gewoon verder.
- Ouderen kunnen door hun "wijsheid" gemakkelijker delen en dat is ook vaak
zo.
Al heel wat uurtjes heb ik met een rugzak gelopen. Je bergt er spullen in op, vergeet vervolgens waar ze precies zitten en pakt hem vaak in en uit. Een goed ingepakte rugzak bespaart veel tijd als je onderweg bent. Een rugzak wordt ook vaak als metafoor gebruikt. Elke dag van je leven stop je er iets in of er wordt iets ingestopt. Hij kan zwaar zijn of voelt juist heel licht aan. Hij kan zwaar zijn en toch licht aanvoelen en omgekeerd licht zijn en zwaar aanvoelen. Sommige dingen blijven erin zitten, andere kun je best missen en kunnen er beter uit blijven. Ook wordt de inhoud van een rugzak vaak vergeleken met alles wat je in het leven meemaakt, een soort positieve ballast en soms dierbaar. De kunst is om het dierbare te bewaren en een poging te doen om het mindere te verwijderen. Dat kan goed voor het slapen gaan. Ik doe dat dan ook dagelijks en het maakt me tot een goede slaper.
Rugzak
Voor je ’s avonds zult gaan slapen
doe dan eerst die rugzak af
volgepropt met al die spullen,
die het lot vandaag je gaf.
Echt, je moet nu eerst gaan rusten,
morgen zie je dan wel weer.
Al die nodeloze ballast,
leg die even naast je neer.
(Frits Deubel)